Arazi Toplulaştırma Uygulama Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 9 Aralık 2017 tarihli 30265 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelikle birlikte arazilerin toplulaştırılmasına ilişkin uygulama esasları belirlendi. 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun (“Kanun”) arazi toplulaştırmasını düzenleyen 17. maddesine dayanılarak çıkarılan yönetmelik ile arazilerin toplulaştırılmasından kırsal alan düzenlemelerine ve ilgili komisyonların işleyişine kadar pek çok konu düzenleniyor.
Yönetmelik kapsamında arazi toplulaştırma ya da kırsal alan düzenlemesi faaliyetlerinde bulunacak proje idarelerinin teşekkül edeceği görülmektedir.
Arazi toplulaştırmaları, proje idareleri (“Proje İdareleri”) sıfatıyla
- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
- il özel idareleri,
- belediyeler ve
- köy tüzel kişilikleri ile
- tarımsal amaçlı faaliyette bulunan kooperatifler, birlikler gibi tüzel kişilikler ve diğer kamu kuruluşları
tarafından yürütülür.
Yönetmelikle arazi toplulaştırmaları bakımından temelde iki tür belirlendiği görülür:
- Arazi sahibinin veya çoğunluk pay sahibinin talebi ile gerçekleştirilen isteğe bağlı arazi toplulaştırması
- Bakanlığın veya kurulların talebi üzerine kamu yararı gözetilerek isteğe bağlı olmaksızın, Bakanlar Kurulu kararı ile yapılan isteğe bağlı olmayan arazi toplulaştırması.
Bakanlar Kurulu kararının Resmi Gazete’de yayınlanmasından ve ilanından sonra proje sahasında yapılacak sabit tesisler arazi toplulaştırmasında dikkate alınmayacak ve tazminata konu olmayacaktır.
Arazi toplulaştırmanın isteğe bağlı ve isteğe bağlı olmaksızın iki türü bulunsa da ihtilafları en aza indirmek amacıyla Yönetmelik, uygulamada isteğe bağlı toplulaştırma projelerine öncelik tanınacağını hüküm altına almıştır.
Arazi toplulaştırmasına karar verilen yerlerdeki parsellerin tapu kütüklerinde beyanlar hanesinde söz konusu arazinin toplulaştırma uygulamasına girdiği hususu belirtilir. Bu belirtmenin eklendiği tarih önem arz etmektedir zira söz konusu arazilerin malik ya da hak sahiplerinin talebine bağlı her türlü devir, temlik, ipotek, satış vaadi, ifraz, taksim, ayni ve şahsi haklar ile ilgili işlemler ancak (i) proje idaresinin talebinin ve (ii) Bakanlık veya valiliğin izninin bir arada bulunması koşuluyla yapılabilir. Ayrıca toplulaştırma beyanının tapu kütüğüne işlenmesinden sonraki bir tarihte araziyi satın alan malik, önceki malikin taahhütlerini aynen kabul etmiş sayılır.
Toplulaştırma alanına alınan araziler daha sonra arazi derecelendirme komisyonları tarafından arazi derecelendirmesi işlemine tâbi tutulur. Araziler, komisyonlarca yaptırılacak verimlilik etütleri ile yerleşim yerlerine uzaklıkları ve benzer özellikleri göz önünde bulundurularak katsayı belirlemek suretiyle derecelendirilir. Daha sonra belirlenen bu katsayılar kadastral parsel alanları ile çarpılarak parsellerin birim cinsinden değerleri tespit edilir. Yönetmeliğin tam metnine bu linkten ulaşabilirsiniz.
