30 Haziran 2020 tarihinde, Türk Patent ve Marka Kurumu (“TÜRKPATENT”) resmi internet sitesinde, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) ile birlikte 30195 sayılı Çalışan Buluşlarına, Yüksek Öğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) düzenlemeleri uyarınca iki ayrı kılavuz olarak hazırlanan Çalışan Buluşları Uygulama Kılavuzu ve Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ilişkin Uygulama Kılavuzu’nu (“Kılavuzlar”) yayımladı.

Kılavuzlar, çalışan ve yükseköğretim kurumunda gerçekleştirilen buluşlara dair gerek 6769 sayılı SMK gerekse de 30195 sayılı Yönetmelik kapsamında düzenlenen hükümlere ilişkin başlıkları detaylı bir şekilde ele alarak, usul ve esas bakımından incelemektedir. Çalışan Buluşlarına, Yüksek Öğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara Dair Yönetmelik ile ilgili 25 Ekim 2017 tarihinde yayımlanan detaylı yazımıza bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Kılavuzlar’da dikkat çeken noktalar aşağıdaki gibidir:

  • Çalışanın iş akdinin sona ermesi veya iş değişikliği durumunda da çalışan buluşundan doğan hak ve yükümlülükler devam etmektedir.
  • Buluşun farklı yükseköğretim kurumlarında görevli veya öğrenci tarafından ya da kurum imkânları kullanılarak oluşturulması durumunda, buluşu gerçekleştirenlerin ayrı ayrı kurumlarına bildirimde bulunması gerekmektedir.
  • Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde (TGB) faaliyet gösteren şirketler, öğretim elemanları ile AR-GE projeleri kapsamında iş birliği yapabilmektedir.
  • Öğretim elemanları ile firmalar arasında imzalanacak bir sözleşme, proje ile birlikte ortaya çıkacak sınai mülkiyet korumasına tabi çıktıların hak sahipliğini belirleyebilmektedir. Sözleşmede, hak sahipliğine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmuyorsa:
    • Buluş, şirketin önceki çalışmaları neticesinde elde edilmişse hak sahipliği şirkete ait olacaktır.
    • Buluş, öğretim elemanlarının üniversite bünyesinde yürüttükleri bilimsel çalışmalar ve araştırmalar sonucunda ortaya çıktıysa, üniversite imkânlarının kullanılması durumunda buluş “yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluş” sayılmakta olup, öğretim elemanlarının buluşu üniversiteye bildirim yükümlülüğü bulunmaktadır.
  • Birden fazla kurumun dahil olduğu durumlarda, kurumlar aralarında gerçekleştirecekleri sözleşme ile, hak sahipliği paylaşımlarını oransal olarak gerçekleştirebilmektedirler.

Başvuruların yapılması ile ilgili önemle altı çizilen noktalar arasında ise;

  • İlk başvuru kapsamını aşan değişiklikler için, yükseköğretim kurumu ek patent başvurusu yapabilecektir. Yükseköğretim kurumu ilk başvurunun rüçhan hakkından yararlanarak yeni bir başvuruda bulunabilecektir.
  • Olası sorunların önüne geçebilmek adına, yükseköğretim kurumları bünyesinde yer alan öğretim elemanı ve öğrencilere buluş ve başvuru bildirimi hakkında süreçler öncesinde bilgilendirme yapılması tavsiye edilmiştir.

Kılavuzlar’da ödenecek bedellere ilişkin de açıklama yapılmış, Yönetmelik’te öngörülen katsayı sistemi detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Özellikle Yönetmelik ve Kanun’da açık bırakılmış olan aşağıdaki konular netlik kazanmıştır:

  • Ödemenin toplu ve tek seferlik yapılması belirtilmiştir.
  • İş ilişkisi bitmeden önce doğan haklar açısından, SMK ve Yönetmelik hükümlerinin aynen uygulanacağı kabul edilmelidir.
  • Yönetmelik açıkça işverenin hizmet buluşuna ilişkin tam hak talep etmesi hâlinde çalışana bedelden ayrı olarak teşvik ödülü vermesi gerektiğini belirtmektedir. Dolayısıyla makul bedel teşvik ödülünü kapsamamaktadır.
  • Kazancın hesaplanmasında ulusal ya da uluslararası kazanç ayırımı yapılmaz.
  • Yüksek öğretim kurumları bakımından: yabancı uyruklu personele buluştan elde edilen gelirden payın SMK’nın yükseköğretim kurumunda gerçekleştirilen buluşlara ilişkin hükümleri kapsamında verilemeyeceği değerlendirilmektedir.
  • Ayrı üniversitelerdeki öğretim üyelerinin katkı paylarının farklı olduğu bir örnekte, üniversitelerin hak sahipliğinin bu katkı paylarından farklı olması durumundaki bedel paylaşımında, sözleşme ile aksi bir düzenleme yoksa hak sahipliklerini belirleyen ana etken yükseköğretim kurumu mensubu olan buluş sahiplerinin buluşa katkı oranlarıdır. Başvuruda bu oranların belirtilmemesi hâlinde, hak sahipliği müşterek mülkiyet hükümlerine göre değerlendirilir.
  • Uluslararası çok ortaklı buluşlar için hak sahipliği paylaşımı konusunda yapılacak olan sözleşmeye, mutlaka ortaya çıkan fikri ve sınai hakların paylaşımı ile ilgili eklemeler yapılmalıdır.

30 Haziran 2020 tarihinde TÜRKPATENT’in resmi internet sitesi üzerinden yayımlanan Çalışan Buluşları Uygulama Kılavuzu’nun tam metnine bu bağlantıdan; Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ilişkin Uygulama Kılavuzu’nun tam metnine ise bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.