Annelik izinlerinin bitiminden sonra, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar ebeveynlerden birinin kısmi süreli çalışma imkânı ile bu süreci takiben kullanılabilecek olan ekstra ücretsiz izin hakkına ilişkin düzenlemeler içeren 6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) 10.02.2016 tarihli ve 29620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı. Kanun aynı zamanda, lise ve dengi öğrenimden veya yükseköğrenimden mezun olan 20 ila 25 yaşlarının altındaki gençleri bazı şartlar altında genel sağlık sigortası kapsamına dâhil etmiştir.
Yukarıda belirtilen hususlar ile ilgili olarak Kanun ile değişiklik yapılan kanunlar şunlardır:
- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu (“İşsizlik Sigortası Kanunu”),
- 4857 sayılı İş Kanunu (“İş Kanunu”),
- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (“Sağlık Sigortası Kanunu”)
Kanun kapsamında getirilen başlıca düzenlemeler ise şu şekilde sıralanabilir:
Ölüm halinde analık izni
Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü halinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılacaktır Kanun madde 22).
Analık hali izninin bitiminden itibaren ücretsiz izin hakkı
Doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere talep halinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verileceğine yönelik yeni bir düzenleme yapılmıştır (Kanun madde 22).
Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresinde annelere ve evlat edinen kadın veya erkek işçiye yarım çalışma ödeneği ödenecektir. Ödenek süresi, İş Kanun’unda yer alan haftalık işsizlik sigortası fonundan aylık olarak ödenecektir. Ödeneğin uygulamasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir (Kanun madde 20).
İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen fıkra kapsamında, doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödemeleri ve primleri, işsizlik sigortası fonunun giderleri arasına dâhil edilmiştir (Kanun madde 19).
Kısmi süreli çalışma talep hakkı
İş Kanunu’nun kısmi ve tam süreli çalışmaya dair hususların belirlendiği 13. maddesine eklenen fıkra ile doğum halinde kullanılan annelik izinlerinin bitiminden sonra, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir. Mevzuata ilk kez giren bu talep hakkı, işveren tarafından geçerli fesih nedeni olarak değerlendirilemez. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanabilecektir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
Hangi sektör veya işyerlerinde kısmi çalışma yapılabileceğine ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir (Kanun madde 21).
Doğum veya evlat edinmeye bağlı olarak yarım zamanlı çalışma hakkından yararlanmaları nedeniyle mali hakları ile sosyal yardımları yarım ödenenlerin, bu şekilde ödeme yapılan döneme ilişkin fiili hizmet süreleri ile prim ödeme gün sayıları yarım olarak hesaplanır. Ancak, genel sağlık sigortası primi sigortalı ve işveren yükümlülüğünde herhangi bir değişiklik yapılmaksızın sigorta primine esas aylık kazanç ya da emekli keseneğine esas aylık tutarının tamamı üzerinden ödenecektir (Kanun madde 30).
20-25 yaş altı gençler için genel sağlık sigortası
Sosyal Sigortalar Kanunu’na eklenen madde ile 20-25 yaş altı gençler bazı şartlar altında genel sağlık sigortası kapsamına alınmıştır (Kanun madde 26). Buna göre,
- Anne veya babası üzerinden veya başka bir şekilde bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmayan,
- Lise ve dengi öğrenimden mezun olanlardan 20 yaşını, yükseköğrenimden mezun olanlardan ise 25 yaşını geçmeyenler,
- Başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı olmayanlar,
genel sağlık sigortalısı olmamak şartıyla mezun oldukları tarihi izleyen günden itibaren iki yıl süreyle gelir tespiti yapılmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılmışlardır (Kanun madde 27).
Kanun’un tam metnine bu linkten ulaşabilirsiniz.