5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) uyarınca musiki ve sinema eserlerinin çoğaltılmış nüshaları ile süreli olmayan yayınlara bandrol yapıştırılması zorunludur. Bandrol yükümlülüğüne aykırılık suçları FSEK madde 81 ile düzenlenmekte iken; FSEK madde 81/13 ise eser üzerindeki mali ve manevi haklara tecavüz suçunun düzenlendiği 71/1-1’e atıfta bulunarak, özel bir suçların içtimaı halini düzenlemektedir.
Buna göre, bandrol yükümlülüğüne aykırılık suçunun, 71/1-1’de düzenlenen aynı esere ilişkin manevi, mali ve bağlantılı haklara da tecavüz suçuyla beraber işlenmesi halinde, fail hakkında madde 81’de düzenlenen cezalar yerine yalnızca madde 71’de yazılı cezalar üçte bir oranında artırılarak uygulanacaktır.
İzmir 1. Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi, FSEK madde 81/13’ün iptali talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuş; Anayasa Mahkemesi, ilgili maddenin Anayasa’nın 2. maddesine ve ölçülülük ilkesine aykırı olması sebebiyle iptaline karar vermiştir. Bahsi geçen karar 31188 sayılı ve 17 Temmuz 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Anayasa Mahkemesi’nin iptal gerekçesi aşağıdaki gibidir:
- Mali ve manevi haklara tecavüze dair FSEK madde 71’de düzenlenen suçlar hak sahiplerinin şikayetine bağlı olup, hükmolunacak cezalar adli para cezası veya hapis cezası olarak seçimlik düzenlenmiştir. Ayrıca madde 71/3 ile bazı hallerde faile ceza verilmesinden vazgeçilmesi mümkün kılınmıştır.
- Öte yandan FSEK madde 81 bandrol yükümlülüğüne aykırılık halinde 4., 10. ve 12. fıkralarında seçimlik olarak hapis veya adli para cezası, 11. fıkrada ise yalnızca hapis cezası öngörmektedir. Bu suçlar re’sen soruşturulup, kamu adına kovuşturulmaktadır.
- Yalnızca bandrol yükümlülüğüne aykırılık suçunu işleyen failin madde 81/4 uyarınca hapis cezası alması mümkün iken, ayrıca failin manevi, mali veya bağlantılı hak sahiplerinin haklarına tecavüz etmesi durumunda, hak sahibinin şikâyeti üzerine madde 71 uyarınca adli para cezası veya hiç ceza almaması gibi daha hafif sonuçlar ile karşılaşması mümkün olmaktadır. Bir diğer deyişle, her iki fiili de işleyen failin, şikâyet olmaması halinde daha ağır, şikâyet olması halinde ise daha hafif bir ceza ile karşılaşması olasıdır. Aslında şikâyet hakkının kullanılması fiilin yarattığı etkinin daha yoğun olduğunu göstermesine rağmen failin daha lehine bir hukuki sonuç doğacaktır. Bu durum, hem şikâyet eden hak sahibinin tatmini bakımından, hem de eşit fiillerin eşit sonuçlar doğurmaması sebebiyle ölçüsüzdür.
- Ayrıca “bandrol yükümlülüğüne” aykırılık suçları, üçüncü kişilerin yanı sıra eser sahipleri tarafından da işlenmektedir. Madde 71/1’de düzenlenen suçlar ise çoğunlukla eserle ilişkisi olmayan üçüncü kişiler tarafından işlenmektedir. Bu durumda da bandrol yükümlülüğüne aykırı davranan eser sahipleri, eserle hiçbir ilişkisi bulunmayan kişilerden daha ağır cezalandırılmış olacaktır.
Anayasa Mahkemesi, açıklanan nedenlerle 12 Haziran 2020 tarihli ve 2019/74 E. 2020/24 K. sayılı ilamıyla, ilgili hükmün iptaline karar vermiştir.
Kararın tam metnine bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
