Özellikle de Covid-19 pandemisi ile hayatımızda büyük bir yer kaplamaya başlayan çevrimiçi ticaret bakımından tüketici değerlendirmeleri, ürün ve hizmetlerin tüketicilerce tanınması ve tercih edilmesi bakımından en az reklam ve tanıtımlar kadar etkili olmaktadır. Bu bakımdan, tüketici değerlendirmelerinin yakın bir gelecekte Reklam Kurulu’nun gündeminde daha büyük bir yer kaplayacağı muhtemel olup, 14.03.2023 tarihli Reklam Kurulu – Basın Bülteni kapsamında yayınlanan 2022/5803 sayılı dosya ile Reklam Kurulu sözde tüketici değerlendirmelerine karşı tutumunun en az İnternet ortamında yer alan örtülü reklamlar kadar sıkı olduğunu göstermiştir.
Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin (“Yönetmelik”) 28/B maddesi satıcı veya sağlayıcıların internet ortamında satışı artırmak amacıyla doğru olmayan değerlendirmeler yapılmasına ya da mal veya hizmeti onaylayan ifadelerin kullanılmasına yönelik gerçek veya tüzel kişilerden hizmet satın alınmasına izin vermemektedir. Söz konusu madde ile esasen tüketicilerin normal şartlar altında taraf olmayacağı bir tüketici işlemine, sözde “tüketiciler” tarafından gerçekleştirilmiş fazla sayıda olumlu yorumlar nedeniyle ürün veya hizmete yönelik olarak olumlu bir intiba oluşturularak taraf olmasına yol açılmasının ve böylece haksız ticari uygulamaların meydana gelmesinin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
Reklam Kurulu 2022/5803 sayılı dosya kapsamında sosyal medya etkileşimi ve bağlantılı hizmetler veren bir işletmeye ait internet sitelerinde yer alan tanıtımlar incelemiştir. Söz konusu tanıtımlar kapsamında “sosyal medya etkileşimi” olarak adlandırılan hizmete ilişkin bilgilere ve “Dijital ve Sosyal Medyada Organik Çözümler” başlığı altında “Sosyal medyada suni ve sahte çözümler değil, gerçek hesaplarla zirveyi zorla”…”Neler yapabilirsiniz? Sisteme ücretsiz olarak kaydolduktan sonra etkileşim hedefine göre hesabına bakiye yükle. Dilediğin kadar talimat ver. Gerçek kullanıcılardan organik etkileşim fırsatlarını her alanda kullan” ifadelerine yer verildiği tespit edilmiştir.
Reklam Kurulu tarafından yapılan incelemeler sonucunda; firma tarafından çeşitli mecralarda gerçekleştirilen tanıtımlarda, işletmelere belirli bir bedel karşılığında işletmeler hakkında yapılan yorumları derleme/değerlendirme/işleme ile hikayede paylaş, story paylaş vb. nitelikteki hizmetlerin verildiği, bu süreçte firmaca, söz konusu yorumların, hikayelerin vb. toplanması, işlenmesi ve diğer internet siteleri ile bağlantılandırılması sürecine müdahalede bulunularak olumsuz yorumların yayınlamasının/tüketiciler tarafından görülebilir nitelikte olmasının önüne geçildiği ve ilgili verilerin manipüle edilerek işletmelerin görünürlüğünün yanıltıcı bir biçimde arttırıldığı; işletmelerden mal veya hizmet satın almayan kişilerin yorum yapmaya yönlendirildiği ve bu yorumların çeşitli mecralarda yayınlatıldığı tespit edilmiş olup söz konusu uygulamaların, tüketici değerlendirmeleri başta olmak üzere Ticari Reklam mevzuatında yer alan hükümlere aykırı olduğu değerlendirilmiştir. Bunun üzerine de reklamların durdurulması ve ayrıca idari para cezası uygulanması yönündeki idari yaptırımlara karar verilmiştir.
Kararda açıkça ifade edildiği üzere sözde tüketiciler tarafından gerçekleştirilen değerlendirmeler sebebiyle olumsuz yorumların yayınlamasının/tüketiciler tarafından görülebilir nitelikte olmasının önüne geçilmesi ve ilgili verilerin manipüle edilmesi ile işletmelerinin görünürlüğü yanıltıcı bir biçimde artırılmaktadır.
Nitekim Yönetmelik’te ifade edildiği üzere tüketicilerin bir mal veya hizmete ya da satıcı veya sağlayıcılara ilişkin değerlendirme yapmasına imkân sağlanması durumunda; bu değerlendirmelerin, sadece ilgili mal veya hizmeti satın alanlar tarafından yapılmasına izin verilmektedir. Bununla birlikte, yukarıda yer verilen karara konu işletmenin sözde tüketici değerlendirmelerini oldukça sistematik bir şekilde organize ettiği göz önünde bulundurulduğunda, kısa bir zaman içinde “çözüm ortakları” tarafından verilecek siparişler ile bu kuralın da etrafından kolaylıkla dolanılabileceği de anlaşılmaktadır.
