Uzun süredir çıkması beklenen 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”), 10 Ocak 2017 tarih ve 29944 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.. Çoğu maddesinin de yayımlanma tarihi itibarıyla yürürlüğe girdiği SMK, marka, patent, tasarım ve coğrafi işaretlerin tescil ve korunmasına ilişkin hükümleri tek bir yasal düzenleme altında toplayarak Kanun Hükmünde Kararnameler (“KHK”) dönemine son vermiş bulunmaktadır.
SMK, tasarım haklarını da kapsayan önemli değişiklikler öngörmektedir. Yeni yasal düzenleme ile tasarım haklarına yönelik daha geniş kapsamlı koruma sağlanması öngörülmekte olup tasarım başvurularında yenilik incelemesi ve tescilsiz tasarımlara sağlanan koruma gibi dikkat çeken değişiklikler yer almaktadır.
Tasarımlara ilişkin başlıca değişiklikler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
Tescilsiz Tasarım Koruması
SMK ile, ilk defa Türkiye’de kamuya sunulmuş olmak şartıyla tescilsiz tasarımların da tasarım korumasından yararlanabileceği öngörülmüştür. SMK öncesi dönemde tescilsiz tasarımlara ilişkin koruma genel hükümlere tabi idi.
SMK uyarınca tescilsiz tasarım sahipleri de tasarımlarının izinsiz kullanımına karşı tecavüz iddiasında bulunabilecektir. Tescilli tasarım korumasından farklı olarak tescilsiz tasarım sahibi ancak tasarımının aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin doğrudan kopyalanması halinde korumadan yararlanabilecektir.
Yayım erteleme talep edilen tasarım başvurularında da yayım erteleme kapsamındaki tasarımlar erteleme süresince tescilsiz tasarım korumasına tabi olacaktır.
Re’sen İncelemede Yenilik Kriteri
SMK ile Türk Patent ve Marka Kurumu (“Türk Patent”), tasarım başvurularına yönelik ön incelemede yenilik unsurunu da re’sen değerlendirebilecek, yeni olmadığı kanaatine varılan tasarımları reddedebilecektir.
Her ne kadar yenilik ve ayırt edicilik unsurları tasarımı oluşturan temel şartlarından olsa da KHK döneminde başvurular bu unsurlar incelenmeksizin yayımlanmakta idi. KHK kapsamında yenilik sadece üçüncü kişilerin itirazları üzerine değerlendirilmekte iken SMK’nın yürürlüğe girmesi ile tasarımlarda Kurum tarafımdan yenilik incelemesi uygulaması başlamıştır.
Birleşik Ürünlerde Parça Koruması
SMK birleşik ürünlerin parçalarının da normal kullanım esnasında görünür olması ve münferiden yenilik ve ayırt edicilik şartlarını sağlaması kaydıyla tasarım korumasından faydalanabilmesini öngörmektedir.
Eşdeğer Parçaların Onarım Amaçlı Kullanımı
SMK, KHK uygulamasında da mevcut olan tasarım haklarında onarım istisnasını korumakla birlikte bu istisnanın kapsamını eşdeğer parça sistemi ile genişletmiş bulunmaktadır. Kural olarak görünüme bağlı parçaların, kaynağı konusunda yanıltıcı olmamak kaydıyla bir tasarımın piyasaya sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl sonra onarım amacıyla kullanımı tasarım hakkı ihlali teşkil etmemektedir.
SMK’nın öngördüğü yeni hüküm uyarınca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca yayımlanan eşdeğer parçaların istisnada öngörülen üç yıllık bekleme süresinde dahi kullanımı da tasarım hakkı ihlali olarak değerlendirilmeyecektir.
Başvuru Sürecinde Değişiklikler
- Tasarım başvurularında yazılı tarifname sunulması artık zorunlu tutulmamaktadır.
- Tasarımcılara kimliklerini gizli tutma imkânı sağlanmıştır.
- Paris Sözleşmesinin ikinci mükerrer altıncı maddesi kapsamında yer alan hükümranlık alametleri ile bu kapsam dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, dinî, tarihî ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş ve ilgili mercilerin tescil izni vermediği işaretlerin, armaların, nişanların veya adlandırmaların uygunsuz kullanımını içeren tasarımlar Kurum tarafından re’sen reddedilebilecektir.
İtiraz Süreci
Başvuru sahipleri, Türk Patent tarafından re’sen inceleme neticesinde tesis edilen başvurunun reddi kararlarına karşı kararın kendilerine tebliğinden itibaren iki ay içerisinde itirazda bulunabilecektir.
SMK ile üçüncü kişilerin yayımlanan tasarım başvurularına karşı itirazda bulunma hakkı korunmuş olup KHK’da üçüncü kişiler için altı ay olarak öngörülen itiraz süresi yayım tarihinden itibaren üç aya düşürülmüştür. Üçüncü kişilerce sunulacak itiraz nedenleri aşağıda listelenmiştir:
- Başvurunun tasarım veya ürün niteliğini taşımaması,
- Tasarımın yenilik ve/veya ayırt edicilik niteliklerinden yoksun olması,
- Kamuya sunulmuş olma şartı
- Tasarımın koruma kapsamı dışında olması,
- Kötü niyet
Hükümsüzlük Sebebi Olarak Kötü Niyet
SMK, kötü niyete atıfta bulunan hükümleri ile uygulamada süregelen belirsizliği ortadan kaldırmıştır. Her ne kadar uygulamada içtihatlar ile kabul görmüş ise de kötü niyet KHK kapsamında hükümsüzlük sebebi olarak sayılmamakta idi. SMK ile kötü niyet gerek itiraz gerekse hükümsüzlük sebebi olarak Türk Tasarım Hukuku’nda yerini almıştır.
Tasarım Hakkı Gaspında Koruma Kapsamı
SMK, tasarım hakkının gaspına karşı korumayı genişletmektedir. Tescilsiz tasarım korumasına paralel olarak tescilsiz tasarımların izinsiz kamuya sunulması da tasarım hakkının gaspı olarak değerlendirilecektir.
Tasarım hakkının gaspı iddiaları, iki yıldan üç yıla çıkartılmış olup bu süre sınırı kötü niyetin varlığı halinde dikkate alınmayacaktır.
Öğretim Görevlileri Tarafından Oluşturulan Tasarımlar
SMK uyarınca, öğrenciler ve stajyerler de dâhil olmak üzere öğretim elemanlarınca üniversiteler ve diğer yükseköğretim kurumlarında çalışma esnasında geliştirilen tasarımların hak sahibinin Yükseköğretim Kurumu olması öngörülmektedir. KHK döneminde tasarımlarının hak sahibi olabilen öğretim elemanları, yeni düzenleme ile söz konusu tasarımlara ilişkin olarak Yükseköğretim Kurumları’ndan bedel talebinde bulunabilecektir. SMK ile öğretim elemanlarına ödenecek olan bedelin her halde tasarımdan elde edilen gelirin yarısından fazla olacağı öngörülmektedir.
Tasarım Hakkı İhlallerine Karşı Hukuk Davası
Önceki yasal düzenlemeye paralel olarak SMK kapsamında da tasarım hakkı ihlallerine karşı ceza hükümlerine yer verilmemiştir. Bu doğrultuda tasarım hakkı ihlallerinde yalnızca hukuk davası yoluna başvurmak mümkün olacaktır.
* * *
Türk Sınai Mülkiyet Hukuku’nda yeni bir dönem başlatan ve tasarım hukukunda başta yenilik incelemesi ve tescilsiz tasarım koruması gibi birçok köklü değişiklikle KHK çizgisinden ayrılan SMK’nın uygulamaya yansımaları merakla beklenmektedir.